Thứ trưởng Lê Công Thành: Cần tăng cường công tác dự báo, chủ động đề xuất các giải pháp đảm bảo nguồn cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất

 

Tham dự cuộc họp có đại diện lãnh đạo: Tổng cục Khí tượng thủy văn, Cục Quản lý tài nguyên nước, Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, Viện Khoa học tài nguyên nước, Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia, Văn phòng thường trực Ủy ban sông Mê Công Việt Nam.


Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp trực tuyến sáng 8/4.

 

 

Báo cáo tại cuộc họp, ông Hoàng Đức Cường, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn cho biết: Tình hình dòng chảy tháng 03/2020 trên sông Đà lớn hơn trung bình nhiều năm (TBNN) 13%; trên sông Thao tại Yên Bái thấp hơn TBNN 35%, trên sông Lô tại Tuyên Quang thấp hơn TBNN 82%; hạ lưu sông Hồng tại Hà Nội ở mức xấp xỉ TBNN. Tổng lượng dòng chảy trên phần lớn các sông ở Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên thấp hơn TBNN cùng kỳ từ 15-65%, riêng sông Cả tại Yên Thượng thấp hơn khoảng 75%, sông Cái Phan Rang tại Tân Mỹ thấp hơn 93%, sông Ngàn Sâu tại Hòa Duyệt cao hơn khoảng 14%.
 

Báo cáo hiện trạng nguồn nước và việc vận hành các hồ chứa, ông Châu Trần Vĩnh - Phó Cục trưởng phụ trách Cục Quản lý tài nguyên nước cho biết, về tổng thể, trong 11 lưu vực sông thì các lưu vực sông Hồng, Kôn-Hà Thanh, Sê San và Sông Đồng Nai, nguồn nước các hồ chứa cơ bản còn đủ để điều tiết đến hết mùa cạn.
 

Hiện nay, có 6/11 lưu vực sông về tổng thể còn thiếu nước gồm: Mã, Cả, Hương, Vu Gia - Thu Bồn, Trà Khúc, sông Ba. Tuy nhiên, chỉ có lưu vực sông Mã là lưu vực mà các hồ chứa đang thiếu lượng nước đáng kể (khoảng 313,7 triệu m3), trong đó hồ Cửa Đạt chỉ còn lại 19% dung tích hữu ích (thiếu khoảng 252 triệu m3), mực nước hồ Trung Sơn đang dưới mực nước chết. Trong các lưu vực sông còn lại thì hiện nay có lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn đang có mức độ căng thẳng cao do tình trạng xâm nhập mặn ở sông Cầu Đỏ đang diễn biến phức tạp.


Phó Cục trưởng phụ trách Cục Quản lý tài nguyên nước Châu Trần Vĩnh báo cáo tại cuộc họp
 

Trên tổng số 34/133 hồ chứa có yêu cầu mực nước tối thiểu của các quy trình thì có 16 hồ chứa có mực nước vẫn đang thấp hơn mực nước tối thiểu là: Cửa Đạt, Trung Sơn, Bản Vẽ, Bình Điền, Đắk Mi 4, A Vương, Sông Bung 2, Sông Bung 4, Đắk Drinh, Nước Trong, Ka Nak, Sông Hinh, Buôn Tua Srah, Thác Mơ, Đăk R’Tih và Đại Ninh. Trong đó có 04 hồ mực nước còn khá thấp, cụ thể như sau: hồ Cửa Đạt (sông Mã): 77,9 m (thiếu 13,9m; thiếu 252 triệu m3); hồ Trung Sơn (sông Mã): 147,5m (thiếu 6,3m, thiếu 61,53 triệu m3); hồ Bình Điền (sông Hương): 66,5 m (thiếu 5,9m, thiếu 63 triệu m3); hồ Ka Nak (Ba): 493,9m (thiếu 6,5m, thiếu 51,9 triệu m3).
 

Ông Châu Trần Vĩnh cũng cho biết, theo dự báo thì từ tháng 4 đến tháng 6 ở Bắc Bộ và đến khoảng tháng 8 ở Miền Trung và Tây Nguyên thì lượng dòng chảy trên các sông suối ở Bắc Bộ sẽ vẫn tiếp tục thiếu hụt so với TBNN. Ở Miền Trung và Tây Nguyên nguồn nước trên các sông, suối tiếp tục suy giảm và thiếu hụt so với TBNN. Lượng dòng chảy trên các sông thiếu hụt từ 15-70% và khả năng đến tháng 6-8/2020 mới có khả năng cải thiện.
 

Theo ông Châu Trần Vĩnh, đối với nguồn nước các hồ chứa lớn, quan trọng, hiện nay, cần phải chú ý tập trung nhất vẫn là hồ Cửa Đạt (sông Mã) và các hồ A Vương, ĐăkMi 4, Sông Bung 4 (Vu Gia). Các lưu vực sông còn lại nếu các hồ chứa vận hành phù hợp và trên cơ sở của Quy trình thì có thể cân đối đủ nguồn nước đến cuối mùa cạn.

 

Tình trạng xâm nhập mặn diễn biến phức tạp
 

Báo cáo về hiện trạng xâm nhập mặn trong tháng 3/2020, ông Hoàng Đức Cường cho biết: Ở miền Trung, trên các sông Sa Lung, sông Bến Hải, sông Hiếu, sông Thạch Hãn (tỉnh Quảng Trị), sông Túy Loan (thành phố Đà Nẵng) ranh mặn 4g/l đã xâm nhập sâu từ 17-35km; độ mặn lớn nhất đo được tại nhà máy nước Cầu Đỏ (thành phố Đà Nẵng) là 5,863g/l (lúc 12h30/10/3), vượt đỉnh mặn năm 2019 là 0,754 g/l.


Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn Hoàng Đức Cường báo cáo tại cuộc họp
 

Tại tỉnh Quảng Nam, trên sông Bà Rén ranh mặn 11,8 g/l đã xâm nhập sâu khoảng 8,79km; trên sông Thu Bồn, sông Tam Kỳ ranh mặn 1g/l đã xâm nhập sâu khoảng 19-21km.
 

Khu vực sông Vàm Cỏ: Ranh mặn 4g/l đã xâm nhập sâu từ 85-105km, thấp hơn 5-15km so với mức sâu nhất năm 2016. Còn tại khu vực các cửa sông Cửu Long: Trên sông Cửa Tiểu, cửa Đại, sông Hàm Luông: Ranh mặn 4 g/l đã xâm nhập 52-80 km, sâu hơn so với mức sâu nhất năm 2016 khoảng 2-7km. Trên sông Cổ Chiên, sông Hậu: Ranh mặn 4g/l xâm nhập sâu 45-51km, thấp hơn mức sâu nhất năm 2016 khoảng 7-15km.
 

Khu vực ven biển Tây, trên sông Cái Lớn: Ranh mặn 4 g/l xâm nhập khoảng 55-58km, thấp hơn mức sâu nhất năm 2016 khoảng 4-7km.
 

Trong thời gian tới, tình trạng khô hạn thiếu nước, xâm nhập mặn có nguy  cơ lan rộng tại các tỉnh ven biển Trung Bộ ở mức tương đương và gay gắt hơn mùa khô năm 2019, đặc biệt tại các tỉnh từ Quảng Trị đến Ninh Thuận. Các địa phương ở khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên cần chủ động ứng phó với tính trạng hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trong thời gian tới.
 

Riêng tại cửa sông Cửu Long, xu thế xâm nhập mặn giảm dần, tuy nhiên do dòng chảy từ thượng nguồn sông Mê Công về  Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) không được cải thiện nên độ mặn vẫn ở mức cao, tình hình nắng nóng, hạn hán tiếp tục diễn ra. Trên các sông Vàm Cỏ, sông Cái Lớn xâm nhập mặn duy trì ở mức cao tới cuối tháng 4/2020, sau đó giảm dần.
 

“Theo nhận định, tổng lượng mưa tại khu vực Trung Bộ và Tây Nguyên từ tháng 4 đến tháng 6/2020 phổ biến phổ biến thấp hơn từ 15-30%, riêng tháng 4 năm 2020 thấp hơn 2 từ 30-60%; Từ tháng 7 đến tháng 8 năm 2020 tổng lượng mưa trên khu vực ở mức xấp xỉ so với TBNN cùng thời kỳ. Nguồn nước trên các sông suối khu vực khu vực Trung Bộ và Tây Nguyên tiếp tục suy giảm và thiếu hụt so với TBNN. Nguy cơ cao xảy ra tình trạng khô hạn, thiếu nước ở khu vực Trung Bộ trong các tháng tiếp theo của mùa khô năm 2020. Cùng với đó là tình trạng xâm nhập mặn vào các cửa sông ở khu vực này sẽ diễn ra sớm hơn và xâm nhập sâu hơn” – Ông Hoàng Đức Cường cho biết.
 

Tăng cường các giải pháp đảm bảo nguồn cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất
 

Báo cáo về tình hình nước cấp cho sinh hoạt, ông Châu Trần Vĩnh cũng cho biết, trên cả nước hiện có 4.416 công trình cấp nước sinh hoạt (1.390 nước mặt; và 2.967 nước ngầm). Tổng lưu lượng khai thác theo thiết kế khoảng 10,9 triệu m3/ngày. Tổng lưu lượng khai thác thực tế đạt 8,3 triệu m3/ngày (đạt 76%). Trong đó, nguồn nước mặt chiếm 87% tổng lượng nước khai thác (ứng với 7,4 triệu m3/ngày).
 

Về tình hình thiếu nước hoặc nguy cơ thiếu nước cấp cho sinh hoạt, hiện có 44/55 tỉnh có xã thiếu nước hoặc có nguy cơ thiếu nước sinh hoạt; 11/55 tỉnh không xảy ra tình trạng thiếu nước sinh hoạt, trong đó có khoảng 1.059 xã đang trong tình trạng thiếu nước và có nguy cơ thiếu nước sinh hoạt trong thời gian tới (chiếm 10% tổng số xã trên cả nước). Nguyên nhân chủ yếu là không có công trình lấy nước tập trung (các xã ở vùng núi phía Bắc, miền Trung - Tây Nguyên); nguồn nước bị nhiễm mặn tại các tỉnh ven biển và tình hình xâm nhập mặn trên diện rộng tại ĐBSCL.
 

Theo ông Châu Trần Vĩnh, về cơ bản, các nhà máy nước lớn, quan trọng trên phạm vi cả nước vẫn khai thác, sử dụng nước bình thường để cấp cho các mục đích, trong đó có mục đích sinh hoạt, kể cả các nhà máy nước ở khu vực đang bị nhiễm mặn như Tiền Giang (Nhà máy nước Đồng Tâm) vẫn khai thác bình thường.
 

Nhìn chung, nhiều nhà máy vẫn chưa khai thác hết công suất thiết kế. Tuy nhiên, còn có một số nhà máy nước lớn trong thời gian qua gặp khó khăn trong việc khai thác nước như: Nhà máy nước Sông Đà có một số thời điểm gặp khó khăn do việc lấy nước do mực nước sông Đà sau hồ Hòa Bình xuống thấp; Nhà máy nước Cầu Đỏ trong thời gian qua, rất nhiều ngày nước sông Cầu Đỏ bị nhiễm mặn và không thể khai thác được hoặc lưu lượng khai thác tại cửa lấy nước bị hạn chế; Nhà máy nước mặt Võ Cạnh (Khánh Hòa) gặp khó khăn trong vấn đề khai thác do nhiễm mặn;....


Các đại biểu tham dự cuộc họp trực tuyến sáng 8/4/2020
 

Tại cuộc họp, Ông Tống Ngọc Thanh - Tổng Giám đốc Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước Quốc gia cho biết: Từ năm 2016 đến nay, Trung tâm đã triển khai Chương trình điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước nhằm điều tra, tìm kiếm xác định trữ lượng, chất lượng nguồn nước dưới đất tại các vùng có nhu cầu cấp bách nhất về nguồn nước tại các tỉnh miền núi Bắc Bộ, Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ. Theo thống kê, Chương trình thực hiện đã đáp ứng khoảng 25% nhu cầu nước sinh hoạt của người dân tại các vùng. Hiện nay, Trung tâm đang phối hợp với Cục Quản lý tài nguyên nước tiếp tục bàn giao và đưa vào sử dụng các công trình tại một số tỉnh miền núi phía Bắc, Tây Nguyên, Nam Trung Bộ và ĐBSCL.
 

Để đảm bảo nguồn cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất, ông Tống Ngọc Thanh đề xuất giải pháp trong ngắn hạn cần khẩn trương phối hợp triển khai xây dựng, bàn giao các hệ thống khai dẫn để cung cấp nguồn nước phục vụ dân sinh ở các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước trên cơ sở kết quả điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất đã thực hiện thuộc Chương trình “Điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất để cung cấp nước sinh hoạt ở các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước”; triển khai thực hiện các giải pháp bảo vệ các nguồn nước dưới đất ở các đô thị lớn, các vùng kinh tế trọng điểm trên cơ sở kết quả thực hiện Giai đoạn I của Đề án “Bảo vệ nước dưới đất ở các đô thị lớn”; xây dựng và triển khai thực hiện các đề án, dự án nhằm đối phó với tình trạng khô hạn, xâm nhập mặn ở khu vực Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long; nghiên cứu một số giải pháp điều tiết, tích trữ nguồn nước vào mùa khô ở các khu vực thường xuyên hạn hán, thiếu nước; xây dựng đề án điều tra, đánh giá tổng thể tài nguyên nước các lưu vực sông chính trên toàn quốc.
 

Trong dài hạn, cần nghiên cứu, hoàn thiện các cơ chế, chính sách về tài nguyên nước, chia sẻ nguồn nước; nâng cao năng lực giám sát, dự báo, cảnh báo; tăng cường quản lý toàn diện về tài nguyên nước; đẩy mạnh xã hội hóa và kinh tế hóa ngành tài nguyên nước; thực hiện định kỳ việc kiểm kê tài nguyên nước, kiểm kê hiện trạng khai thác, sử dụng tài nguyên nước và xả thải vào nguồn nước.
 

Phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp, Thứ trưởng Lê Công Thành ghi nhận và đánh giá cao sự nỗ lực của các đơn vị trong việc dự báo, chủ động đề xuất các giải pháp tài nguyên nước và kịp thời bàn giao các công trình cấp nước ngọt miễn phí cho nhân dân huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre mới đây nhằm giúp bà con nhân dân có nước sạch để sinh hoạt và sản xuất trong mùa khô hạn năm 2020.
 

Thứ trưởng Lê Công Thành cũng cho biết, hiện nay, Chính phủ rất quan tâm đến tình trạng hạn hán, thiếu nước và xâm nhập mặn tại các tỉnh, thành trên cả nước, đặc biệt là khu vực ĐBSCL. Do vậy, các đơn vị cần chủ động, theo dõi bám sát các thông tin để có kế hoạch tham mưu, thực hiện các nhiệm vụ được Chính phủ giao trong thời gian tới.
 

Tại cuộc họp, Thứ trưởng cũng đề nghị các đơn vị trong lĩnh vực tài nguyên nước cần tiếp tục tăng cường phối hợp, kịp thời thực hiện các giải pháp nhằm đảm bảo nguồn nước cấp cho sinh hoạt và sản xuất cho người dân đặc biệt là khu vực vùng cao, vùng khan hiếm nước.
 

Thứ trưởng đề nghị Tổng cục Khí tượng thủy văn cung cấp các thông tin cảnh báo, nguy cơ thiếu nước trên các lưu vực sông và các đơn vị liên quan đồng thời gửi Cục Quản lý tài nguyên nước tổng hợp để xây dựng báo cáo chung theo từng tháng, trước mắt là từ tháng 4 đến tháng 9/2020 để trình Bộ. “Nếu thấy tình hình thiếu nước thực sự căng thẳng cần tăng cường cảnh báo mạnh mẽ hơn nữa” - Thứ trưởng chỉ đạo.
 

Thứ trưởng cũng chỉ đạo Cục Quản lý tài nguyên nước tiếp tục trao đổi với Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia để đề xuất giải pháp phòng chống hạn hán, thiếu nước nước và xâm nhập mặn hiệu quả.