Các tỉnh ĐBSCL: Hụt hơi hút nước ngầm

Các nhà nghiên cứu ở Đại học Thủy lợi cảnh báo hiện nước ngầm khu vực này đã tụt hơn 10m, nếu không có biện pháp quản lý cấp bách, nước ngầm ở ĐBSCL sẽ tụt xuống “mực nước chết” trong 5 năm nữa.

Hiện nay người dân vẫn vô tư khoan giếng nước ngầm để khai thác vô tội vạ.

Ở nông thôn khu vực ĐBSCL giếng nước ngầm được người dân gọi là cây nước. Đi mười nhà thì đến tám, chín nhà có cây nước. Trước đây mọi người gắn cần bơm nhưng vài năm trở lại đây sau khi khoan cây nước xong liền gắn môtơ điện để bơm nhanh và nhiều nước hơn.

Khoan sâu cả trăm mét vẫn... "tịt vòi"

Ở vùng trồng rau, hành tím chuyên canh ở huyện Vĩnh Châu (Sóc Trăng) những ngày này nghe vang rền tiếng máy bơm nước; không phải được bơm lên từ ao đìa hay kênh thủy lợi mà tất cả đều từ các cây nước ngầm.

Ông Trần Thanh Hiện ở xã Lạc Hòa, huyện Vĩnh Châu cho biết ở nhà có một cây nước gắn môtơ điện bơm phục vụ sinh hoạt gia đình. Ngoài rẫy hành lúc trước có một cây nước khoan sâu 106m có đường ống đường kính 49cm, nhưng chỉ sử dụng được 2 năm đã “hụt hơi” thường xuyên. Gia đình ông khoan thêm một cây nước sâu 108m với đường ống phi 60cm đặt máy bơm tốc độ 40m3/giờ mới bơm đủ nước tưới hành trong những tháng mùa khô.

Khi cây nước bị “hụt hơi” bơm không lên nước, cách đơn giản nhất là cưa ống rồi lấp đất lại... cho gọn.

Tương tự, bên phía xã Vĩnh Trạch, thị xã Bạc Liêu (Bạc Liêu) cây nước cũng mọc lên san sát nhau ở các rẫy dưa hấu, rau cải, ngò rí…

Và hàng ngàn cây nước đã mọc lên ở huyện Duyên Hải (Trà Vinh), Vĩnh Châu (Sóc Trăng), An Minh (Kiên Giang), Hòa Bình, thị xã Bạc Liêu (Bạc Liêu)… để phục vụ nuôi tôm công nghiệp.

Ông Phạm Văn Chu ở xã Vĩnh Trạch Đông, thị xã Bạc Liêu (Bạc Liêu) thiệt thà kể: “Mấy năm nay nước ngầm ở đây tụt giảm nên nhiều cây nước bị “hụt hơi” bơm không lên nước. Trước đây tôi có cây nước đường ống phi 49cm, sâu 106m để bơm liên tục bảy ngày bảy đêm thì cho máy nghỉ. Có lần bơm đến ngày thứ sáu thì hết nước, cho máy nghỉ 2 ngày rồi bơm tiếp nhưng nước chỉ chảy được 2 ngày rồi... “tịt vòi” luôn, dù cố gắng thuê máy bơm không khí ngược xuống để nước trào lên nhưng đành bó tay vì mực nước ngầm đã tụt quá sâu”.

Cạn kiệt và ô nhiễm

Một cây nước bơm xuống đầm tôm trên 1.900m3/ngày đêm nên với hàng chục ngàn cây nước trên đồng tôm các tỉnh ven biển ĐBSCL như hiện nay đủ thấy lượng nước ngầm đã và đang bị khai thác nhiều như thế nào.

Đó là chưa kể lượng nước do nông dân bơm tưới rau màu, sử dụng trong sinh hoạt hằng ngày và các giếng ngầm khai thác với trữ lượng lớn của các công ty cấp nước, trung tâm cung cấp nước sạch ở các tỉnh: Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, Kiên Giang... vì những nơi này không sử dụng được nước mặt nhiễm phèn mặn và ô nhiễm để cung cấp cho nhà máy nước.

Qua điều tra sơ bộ của Sở Tài nguyên -  môi trường các tỉnh ĐBSCL, chỉ riêng vùng bán đảo Cà Mau có trên 340.000 cây nước ngầm do người dân quản lý khai thác (trên 7.000 cây nước bị hư hỏng cần phải trám lại).

Trong đó tỉnh Cà Mau chiếm số lượng nhiều nhất với khoảng 178.000 cây nước ngầm và đã có trên 3.500 cây bị hư hỏng cần phải lấp lại khẩn cấp để tránh ô nhiễm cho tầng nước ngầm.

Tại Bạc Liêu, hiện toàn tỉnh có khoảng 100.000 giếng khoan, 82 trạm cấp nước tập trung ở vùng nông thôn và 2 nhà máy cấp nước tập trung ở khu vực đô thị cùng hàng trăm cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ sử dụng nước ngầm với tổng mức tiêu thụ khoảng trên 400.000m3/ngày đêm.

Đáng báo động là các hộ dân nuôi trồng thủy sản khoan giếng để sản xuất, sau khi hư hỏng không xử lý đúng kỹ thuật, dẫn đến nguy cơ thông tầng rất cao.

Các thợ khoan “chui” cứ khoan theo cảm tính, nơi nào không có nước liền rút giàn khoan để khoan chỗ khác bỏ lại lỗ thủng tạo ra hiện tượng thông tầng làm nước ngầm nhiễm mặn, vi sinh...

Thông tầng và ô nhiễm tầng nước ngầm cũng xảy ra đối với các cây nước bị hư nhưng người dân không trám lại kỹ mà lấp đất sơ sài dễ dẫn đến nguy cơ sụp, lún.

Theo ông Lý  Nhạn, phó giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường tỉnh Cà Mau, để quản lý chặt chẽ nguồn tài nguyên nước dưới đất, mới đây Sở Tài nguyên - môi trường tỉnh Cà Mau quy định tổ chức, cá nhân muốn khoan cây nước ngầm có công suất khai thác dưới 10m3/ngày đêm do UBND xã cấp phép và trên 10m3/ngày đêm phải được Phòng Tài nguyên - môi trường huyện, thành phố cấp phép mới được khoan để khai thác.

Ông Trần Văn Thanh, phó giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường tỉnh Sóc Trăng, cũng cho biết chưa đầy mười năm mà mực nước ngầm ở Sóc Trăng đã sụt giảm gần 3m.

Qua thống kê, toàn tỉnh có đến 78.000 giếng khai thác nước dưới đất, trong đó có trên 160 giếng khai thác nước tập trung phục vụ các khu dân cư đông người làm cho mực nước ngầm sụt giảm gần 30cm/năm.

Theo ông Thanh, hiện ngành chức năng đang lập kế hoạch trám trên 1.500 giếng nước ngầm bị hư để tránh xảy ra tình trạng ô nhiễm và thông tầng.

Theo quy định, những hộ khoan cây nước tùy theo khối lượng khai thác ít hay nhiều đều phải xin phép UBND xã, phường, thị trấn và Phòng Tài nguyên - môi trường các huyện, thành phố để cơ quan chức năng có biện pháp quản lý nguồn nước dưới đất trước nguy cơ suy kiệt nghiêm trọng.