Thách thức mới trong thực hiện chương trình nước sạch - vệ sinh môi trường nông thôn ở Thái Nguyên

Theo ông Đặng Huy Thành, Giám đốc Trung tâm Nước sinh hoạt – VSMTNT Thái Nguyên thì trong năm 2010 tỉnh Thái Nguyên phê duyệt đầu tư xây dựng mới 7 công trình cấp nước sạch nông thôn, công suất khai thác trên 3.500 m3/ngày đêm, phục vụ khoảng 43.000 người với tổng kinh phí đầu tư gần 70 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Nhà nước 59 tỷ đồng. Nếu được cân đối đủ kinh phí hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước theo kế hoạch và Ngân hàng chính sách xã hội trực tiếp cho khoảng trên 4.500 hộ gia đình được vay vốn ưu đãi để xây dựng các công trình nước sạch như năm trước thì mục tiêu trên rất khả thi. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, ngân sách Nhà nước giao năm 2010 mới đạt khoảng 30% kế hoạch, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình triển khai các dự án cấp nước cho bà con. Bên cạnh đó, tiêu chí chất lượng nước sinh hoạt hợp vệ sinh trong những năm qua với công nghệ chuyển giao theo các dự án do UNICEF hỗ trợ bao gồm những loại hình chính như: công trình cấp nước tập trung bằng công nghệ lọc cát chậm, giếng khoan tay khai thác nước ngầm tầng nông phục vụ hộ gia đình... Chất lượng nước từ các loại hình công nghệ trên đã giải quyết cơ bản được các chỉ tiêu về lý học và một số chỉ tiêu hoá học, đảm bảo nước trong, không vẩn, không có mùi vị lạ, dùng đun sôi trước khi ăn uống. Các loại hình công trình này có đủ năng lực phục vụ nước sinh hoạt cho 80% dân số nông thôn...

Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay thì chất lượng nước sinh hoạt của người dân nông thôn theo tiêu chí và công nghệ trên không còn phù hợp. Qua điều tra đánh giá thực trạng nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn trên phạm vi toàn tỉnh theo quy chuẩn mới cho thấy có gần 65% dân số nông thôn toàn tỉnh được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh, trong đó có khoảng 43% đạt tiêu chuẩn nước sạch. Như vậy, so với trước đây, chỉ tiêu số dân sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh đã giảm từ 84% xuống 65%, nước sạch từ 55% xuống 45%. Sự sụt giảm này nguyên nhân chính do quy chuẩn nước sinh hoạt nông thôn ban hành quy định các chỉ tiêu và thông số kỹ thuật cao hơn các chỉ tiêu và tiêu chí đang thực hiện. Song qua điều tra, đánh giá cũng cho thấy việc cung cấp nước sạch cho các hộ dân nông thôn tại Thái Nguyên hiện nay còn nhiều bất cập như: Diện tích thổ cư một số hộ gia đình không đảm bảo để xây dựng công trình cấp nước sạch cách xa nhà vệ sinh theo quy định, không định kỳ duy tu, bảo dưỡng công trình theo hướng dẫn kỹ thuật, thiếu tính tự giác bảo vệ, giữ gìn nguồn nước... Đáng lo ngại hơn, trong những năm qua, toàn tỉnh đã đầu tư 146 công trình cấp nước các loại nhưng ngoài 9 công trình do Trung tâm Nước sinh hoạt – VSMT nông thôn tỉnh quản lý, còn lại nhiều công trình sau khi hoàn thành, giao cho địa phương quản lý rất hạn chế, không phát huy được đầy đủ hiệu quả như dự án phê duyệt ban đầu. Đơn cử như công trình cấp nước xã Điềm Mặc (huyện Định Hoá), Phủ Lý (huyện Phú Lương), Hoàng Nông (huyện Đại Từ)...

Do vậy, để đảm bảo mục tiêu tăng thêm 50% dân số nông thôn được sử dụng nước sạch trong giai đoạn 2010 - 2015, bên cạnh việc tăng cường huy động mọi nguồn lực cho Chương trình, các cấp ủy Đảng, chính quyền, Đoàn thể các địa phương cần phải xác định giải quyết nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn là một chỉ tiêu kinh tế - xã hội quan trọng có tính chiến lược trong việc xây dựng phát triển nông nghiệp - nông dân - nông thôn trong giai đoạn mới. Tỉnh cũng cần tính đến việc quy hoạch nguồn tài nguyên nước dành cho sinh hoạt của người dân và kế hoạch tái sử dụng nguồn nước để phòng ngừa nguy cơ suy thoái, thiếu nước nghiêm trọng..