Bài phát biểu của bà Victoria Kwakwa - Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Lễ Mit tinh quốc gia kỷ niệm Ngày Nước thế giới năm 2015

Kính thưa Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải,

Kính thưa Bộ trưởng Nguyễn Minh Quang,

Kính thưa ông Bùi Văn Hải, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang

Thưa các Quí vị đại biểu,

Tôi xin chào mừng tất cả các quí vị đại biểu tới dự sự kiện quan trọng hàng năm về nước ngày hôm nay. Ngày Nước Thế giới là cơ hội để chúng ta tập trung chú ý tới các vấn đề trên lĩnh vực nước, từ cấp độ toàn cầu, tới cấp độ quốc gia và địa phương. Năm ngoái chúng ta đã bàn chủ đề “Nước và Năng lượng”. Năm nay chúng ta sẽ bàn về “Nước và Phát triển bền vững”. Đây là chủ đề rộng hơn và có vai trò cực kỳ quan trọng, và Ngân hàng Thế giới rất vui mừng được tham gia chủ đề này.

Hôm nay, tôi xin phép đề cập hai vấn đề đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam: An ninh nước và cấp nước bền vững.

An ninh nước

Đảm bảo an ninh nước là một trong những thách thức khó khăn nhất đối với thế giới. Muốn phát triển bền vững cần phải đảm bảo an ninh nước. Và, an ninh nước cũng cần thiết để phát triển kinh tế - xã hội, góp phần bảo vệ nguồn nước khỏi bị ô nhiễm, phòng tránh thảm hoạ liên quan đến nước và bảo tồn hệ sinh thái mà đến lượt nó lại có vai trò trung tâm đối với an ninh nước. Khai thác nước ngọt đã tăng gấp đôi trong 15 năm qua tại Việt Nam. Chất lượng nước mặt ngày càng kém buộc người dân phải chuyển sang khai thác nước ngầm, nhưng làm như thế lại dẫn đến ngấm mặn và sụt lở đất. Nói chung, người nghèo và các đối tượng yếu thế là những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất nếu an ninh nước không được đảm bảo.

Chúng ta phải tìm cách sử dụng nước một cách bền vững phục vụ sản xuất trong các ngành công nghiệp, năng lượng và nông nghiệp, trong đó nông nghiệp chiếm 70% lượng nước sử dụng toàn thế giới phục vụ đảm bảo an ninh lương thực. Chúng ta phải đạt mục tiêu đó, đồng thời phải quản lý được các thảm hoạ liên quan đến nước như dịch bệnh từ nước, bão, lụt. An ninh nước là vấn đề không gói gọn trong biên giới quốc gia hay trong từng ngành. Muốn giải quyết vấn đề này cần phải hợp tác đa ngành từ tài chính đến kế hoạch, nông nghiệp, năng lượng, môi trường, du lịch, giáo dục và y tế từ cấp độ quốc tế, quốc gia và địa phương, trong đó có cả tỉnh Bắc Giang. Rõ ràng là, chúng ta không thể tiếp tục theo cách như cũ được.

Cấp nước bền vững

Theo con số chính thức hiện nay 65% dân số Việt Nam được sử dụng nước sạch và 60% dân số có điều kiện vệ sinh đảm bảo. Mục tiêu ưu tiên là cấp nước và dịch vụ vệ sinh cho toàn dân, nhưng chúng ta cũng phải lưu ý rằng dịch vụ, cơ sở vật chất phải được sử dụng lâu bền. Chúng ta phải đảm bảo nhanh chóng mở rộng diện phục vụ, đồng thời đảm bảo cung ứng dịch vụ bền vững. Chính phủ Việt Nam đã đầu tư nhiều vào lĩnh vực cấp nước. Nếu cơ cở vật chất bị hỏng hóc, nếu người dân lại phải sử dụng dịch vụ cấp nước và vệ sinh môi trường tồi thì các khoản đầu tư đã bị lãng phí, sức khoẻ người dân và các lợi ích khác vì vậy cũng bị đánh mất. Theo số liệu thống kê của Trung tâm Quốc gia Nước sạch và Vệ sinh Môi trường Nông thôn, Bộ Nông nghiệp và  Phát triển nông thôn, thì chỉ có 23% các dự án cấp nước nông thôn vùng núi phía bắc là hoạt động bền vững. Trong đó, tỉ lệ “hoạt động kém” là 17% và “ngừng hoạt động” là 16%. Do vậy, vấn đề tối quan trọng ở đây là sử dụng tối ưu nguồn lực của nhà nước và đảm bảo cung ứng dịch vụ bền vững.

Ngày Nước Thế giới là cơ hội tuyệt vời để chúng ta tìm hiểu mối quan hệ mật thiết giữa nước và phát triển bền vững, và tham gia đóng góp thảo luận các vấn đề về nước và bền vững, ví dụ an ninh nước và cấp nước bền vững. Hôm nay, cũng là cơ hội để chúng ta cho các nhà hoạch định chính sách thấy được sự cần thiết phải có cách tiếp cận và giải pháp đồng bộ đối với các vấn đề về nước để nâng cao hoà nhập xã hội và tăng trưởng trên thế giới và tại Việt Nam.

Tại Việt Nam

Việt Nam có nhiều nguồn nước đa dạng nhưng các thay đổi đang diễn ra đã đe doạ an ninh nước. Các thách thức này sẽ trở nên ngày càng nghiêm trọng hơn cùng với quá trình phát triển.
Tại Bắc Giang, gần 30% dân số không được đảm bảo an ninh về nước và gần 20% dân số chưa có nhà vệ sinh đạt yêu cầu. Chính điều đó đã góp phần làm tăng tỉ lệ tử vong do tiêu chảy, và nhiễm kí sinh trùng - nguyên nhân gây tử vong lớn thứ 2 tại vùng miền núi phía bắc.Vấn đề nữa là tỉ lệ còi xương ở trẻ em trong nhóm dân tộc thiểu số chiếm khoảng 40% mà nguyên nhân chính là điều kiện vệ sinh không đảm bảo.
Cần tăng cường và duy trì tiếp cận nước sạch và điều kiện vệ sinh trong cả nước, nhất là đối với người nghèo. Thông qua Chương trình Mở rộng Nước sạch và Vệ sinh Môi trường Nông thôn Ngân hàng Thế giới đang hỗ trợ các tỉnh miền núi phía bắc, trong đó có Bắc Giang. Đây là chương trình giúp các tỉnh sửa chữa, nâng cấp các hệ thống cấp nước không hoạt động và xây dựng các hệ thống quản lý tốt có tính đến những biến đổi khí hậu và áp lực về nước trong tương lai.

Ngân hàng Thế giới cũng hỗ trợ Chính phủ Việt Nam thông qua và thực hiện các nguyên tắc quản lý nguồn nước đồng bộ nhằm xây dựng một khung chính sách về quản lý nguồn nước linh hoạt, có khả năng thích ứng với các vấn đề hiện tại và tương lai.

Việt Nam cần đảm bảo an ninh nước cho lĩnh vực nông nghiệp, một lĩnh vực quan trọng và đòi hỏi phải sử dụng nước ngày càng hiệu quả, làm sao tạo ra nhiều sảm phẩm hơn trên từng giọt nước. Trong lĩnh vực tưới tiêu Ngân hàng Thế giới cũng đang hỗ trợ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng luật tưới tiêu mới, và một loạt các biện pháp cải cách liên quan nhằm tăng cường quản lý và nâng cao năng suất thông qua Dự án Nâng cao Tưới tiêu Nông nghiệp. Luật Tưới tiêu sẽ qui định khung pháp lí áp dụng cho lĩnh vực nước. Vấn đề không kém phần quan trọng ở đây là công tác thực thi bởi chính quyền địa phương để đảm bảo an ninh nước tại tất cả các địa phương, trong đó có Bắc Giang.

Kế hoạch Hành động Tưới tiêu Quốc gia đề ra các hành động nhằm giải quyết các thách thức mà Việt Nam, trong đó có Bắc Giang, đang phải đối mặt, kể cả vấn đề an ninh nước. Nhưng trước hết cần hỗ trợ kỹ thuật, xây dựng năng lực cán bộ, và cung cấp đủ nguồn lực để thực hiện chương trình.

Ngoài vấn đề an ninh nước, Việt Nam cũng cần phải chú ý đến vấn đề cung cấp nước và dịch vụ vệ sinh một cách bền vững. Để nguồn vốn công được chi vào việc cung ứng dịch vụ một cách bền vững, cần thực hiện một số hành động. Trên lĩnh vực cấp nước cần phải:

1.     Nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành và bảo trì;

2.     Cần chú ý các vấn đề như sử dụng tiết kiệm, tránh làm cạn kiệt nguồn nước, tác động của biến đổi khí hậu, v.v. ngay từ khâu thiết kế;  

3.     Tạo điều kiện cho khu vực kinh tế tư nhân tham gia với qui mô lớn.

Về vệ sinh môi trường, Việt Nam cần tập trung làm tăng tuổi thọ các hạng mục đầu tư cả về cơ sở vật chất phần cứng và phần mềm. Muốn vậy, phải xây dựng các công trình giá rẻ, dễ bảo trì, và đi kèm các chính sách hỗ trợ chuỗi cung dịch vụ vệ sinh.Việt Nam cũng cần phải tác động thay đổi hành vi một cách bền vững thông qua áp dụng các biện pháp hiện đại hàng đầu như hiện đang được đưa vào Chương trình Mở rộng Nước sạch và Vệ sinh Môi trường Nông thôn do Ngân hàng Thế giới hỗ trợ.

Cảm ơn quý vị đã dành cho tôi cơ hội được phát biểu.Tôi rất vui được tiếp tục tham gia các cuộc thảo luận hấp dẫn và bổ ích về chủ đề Nước là cốt lõi của phát triển bền vữngtrong suốt thời gian tổ chức sự kiện này.