"Các thành phố xốp" của Trung Quốc hướng tới mục tiêu tái sử dụng 70% nước mưa

Đây không phải là một xu hướng chỉ có ở các nước đang phát triển mà ngay cả ở Houston (Hoa Kỳ), lũ lụt cũng gây ra những tác động lớn làm nổi bật những rủi ro của sự phát triển ở các khu vực nhạy cảm với môi trường và những vùng  đất thấp. Năm 2012, lũ lụt nghiêm trọng tại Bắc Kinh đã tàn phá các hệ thống giao thông của thành phố. Và  năm 2016, lũ lụt đã gây ra những áp lực mạnh mẽ đến hệ thống thoát nước ở Vũ Hán, Nam Kinh và Thiên Tân. 
 

Những thách thức về nước 
 

Hiện trạng khai thác quá mức nước ngầm, suy thoái nước sông và giao thông đường thủy, lũ lụt ở thành phố đang buộc các thành phố của Trung Quốc phải giải quyết một chu kỳ luẩn quẩn đã xảy ra trong nhiều năm. Phát triển đô thị và sử dụng vật liệu không thấm nước trong xây dựng công trình đã ngăn cản đất hấp thụ nước mưa. Trong khi đó, chính quyền các địa phương ngày càng thúc đẩy đầu tư thêm vào việc các cơ sở hạ tầng thông thường đã làm cản trở các quá trình thấm tự nhiên và làm trầm trọng thêm các tác động của lũ lụt.
 

"Sáng kiến thành phố xốp- hấp thụ nước" của Trung Quốc ra đời nhằm mục đích nắm giữ chu trình luẩn quẩn của nước (suy thoái chất lượng, lũ lụt, thiếu nước..) thông qua việc sử dụng các bề mặt thẩm thấu và kết cấu bằng hạ tầng xanh. 
 

Tuy nhiên, sáng kiến này phải đối mặt với hai thách thức: Chính quyền địa phương thiếu kiến thức chuyên môn để phối hợp và tích hợp một cách có hiệu quả các hoạt động phức tạp của tự nhiên, các hoạt động của con người cùng với những hạn chế, khó khăn về tài chính. 


 

Thành phố ‘xốp” hấp thu nước (Sponge city) 
 

 Sáng kiến “Các thành phố xốp” (spongi city) hấp thụ nước của Trung Quốc có một mục tiêu đầy tham vọng: Đến năm 2020, 80% khu vực thành thị có thể hấp thụ và tái sử dụng ít nhất 70% nước mưa. 
 

Được đưa ra vào năm 2015 tại 16 thành phố, sáng kiến với mục tiêu giảm cường độ nước mưa chảy ra bằng cách tăng cường và phân phối năng lực hấp thụ đồng đều hơn trên các khu vực được xác định. Điều này sẽ bổ sung thêm lượng nước vào trong các tầng chứa nước ngầm. Việc bổ sung nước ngầm sẽ làm tăng nguồn nước sẵn có cho các mục đích sử dụng khác nhau. Do vậy, cách tiếp cận này không chỉ làm giảm lũ lụt mà còn tăng cường an ninh cung cấp nước.
 

Theo đánh giá của cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) thì đây là cách thức chúng ta học hỏi bắt chước các quy trình tự nhiên trong thiên nhiên để bảo vệ chất lượng nước. 
 

Đối với trường hợp thành phố Lingang, một thành phố được quy hoạch ở quận Pudong của Thượng Hải được thiết kế các biện pháp đặc biệt của thành phố xốp. Chúng bao gồm các mái nhà được bao phủ bởi cây cối, những vùng đất ngập nước tuyệt đẹp để chứa nước mưa, và những miếng thấm nước có thể thấm nước để dự trữ nước tràn dư thừa và cho phép bốc hơi để kiểm soát nhiệt độ. 
 

Với tham vọng trở thành dự án thành phố xốp lớn nhất của Trung Quốc, chính quyền thành phố Lingang đã đầu tư 119 triệu USD vào cải tạo và cải tiến các cơ sở hạ tầng hiện có theo sáng kiến. Đây có thể là mô hình điển hình cho các thành phố của Trung Quốc hiện đang  thiếu cơ sở hạ tầng nước hiện đại và cần cải tiến. 
 

Hiện nay, một số thành phố của Trung Quốc đang có những nỗ lực đáng ghi nhận. Trong một cam kết mở rộng vùng phủ xanh của đô thị, chính quyền thành phố Thượng Hải  đã thông báo vào đầu năm 2016 về việc xây dựng 400.000 mét vuông vườn trên mái nhà. 
 

Dự án này là một nỗ lực hợp tác giữa các nhà quản lý thành phố, chủ sở hữu tư nhân và các kỹ sư thiết kế.  Các dự án thành phố ‘xốp” (Sponge) ở Hạ Môn và Vũ Hán đã thể hiện những hiệu quả đáng ghi nhận trong những trận mưa lớn từng xảy ra tại hai thành phố này. 


 

Vấn đề cải thiện chính sách và ngân sách
 

Sáng kiến của thành phố xốp đòi hỏi một nỗ lực toàn diện và bền vững để đảm bảo quản lý môi trường hiệu quả đi đôi với phát triển kinh tế và đô thị. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại các quy định yếu kém và quá trình thực thi còn bị chọn lọc, không đầy đủ. 
 

Lợi ích của việc áp dung mô hình này không những lấp đầy những thiếu sót về quản lý môi trường mà còn có hiệu quả to lớn hơn mang tính đột phá. Tuy nhiên, việc cấp vốn cũng là một trở ngại lớn và lâu dài. Cho đến nay, hơn 12 tỉ đô la đã được chi cho tất cả các dự án xây dựng các thành phố ‘xốp”. Trong đó, chính phủ trung ương tài trợ khoảng 15-20% chi phí, phần còn lại là do các chính quyền địa phương và khu vực tư nhân hỗ trợ.
 

Thật không may, sáng kiến này được kiến tạo trong khoảng thời gian trùng hợp với cuộc khủng hoảng nợ của các thành phố đang gia tăng một phần do cải cách tài chính, trái phiếu giảm giá, thị trường trái phiếu căng thẳng. Các thành phố của Trung Quốc cần phải sớm tìm ra phương án cho việc chi phí vay tài chính ngày càng cao hơn trong khi con đường giảm nợ đang hẹp lại.


Một vùng đất ngập nước được tái sử dụng để tích nước được thực hiện ở Denver, Colorado (Mỹ) năm 2016

Mặt khác, việc đầu tư vào các sáng kiến xanh của mô hình thành phố “xốp” ngày càng khó khăn trong việc bán các công trình, ý tưởng của họ mặc dù nhận được sự quan tâm nhiệt tình của các nhà đầu tư tư nhân trong nước. Do đó, chính phủ cần cải thiện các điều kiện khuyến khích đầu tư, bao gồm ưu đãi về thuế, minh bạch trong dự án xanh này. 
 

Các sáng kiến cải tiến về nước đã được nhận thức và thực hiện trên toàn thế giới, bao gồm khôi phục đất ngập nước ở vùng Trung Tây nước Mỹ, hệ thống xả nước mưa ở Oregon, hệ thống mương lọc sinh học (Bioswales) ở Singapore, và các không gian công cộng  giữ nước linh hoạt ở Hà Lan. 

Tuy nhiên, trước hết Trung Quốc phải thực hiện một tầm nhìn hiệu quả về cách các sáng kiến xây dựng “Các thành phố xốp”  trong những nỗ lực quản lý môi trường bền vững của họ. 


Một mái nhà vườn ở Amsterdam, Hà Lan