Biến đổi khí hậu: Hiểm họa cho sản xuất nông nghiệp

Nhiệt độ trái đất nóng lên, nước biển dâng cao, lũ lụt, hạn hán liên tiếp diễn ra ảnh hưởng trực tiếp và ngày càng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp. Để ứng phó với những hiện tượng bất thường của thời tiết, Bộ NN&PTNT vừa đưa ra bàn thảo chương trình hành động thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2010 - 2015.

Nguy cơ nhãn tiền

Lượng mưa thất thường và luôn biến đổi, nhiệt độ tăng cao hơn, tần suất các cơn bão xuất hiện nhiều, triều cường tăng đột biến khiến sinh kế của hàng chục triệu người dân Việt Nam đang bị đe dọa nghiêm trọng. Các nhà khoa học thuộc chương trình Khí hậu và không khí, Quỹ bảo vệ  môi trường (EDF) nhận định, Việt Nam là nước đứng thứ 2 sau Ấn Độ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do biến đổi khí hậu và trực tiếp thể hiện rõ nhất trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. Nếu nhiệt độ Trái đất tăng thêm 2oC, nước biển dâng lên 1 mét thì 90% diện tích đất nông nghiệp ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long sẽ ngập, kéo theo hậu quả mất 12 - 15 triệu tấn gạo/năm. Trong vòng 100 năm tới, nếu mực nước biển dâng lên khoảng 1 mét so với hiện nay, 1/3 môi trường sống tự nhiên trên lãnh thổ Việt Nam sẽ mất đi. Hiện nay, khoảng 2,1 triệu héc-ta đất nông nghiệp ở khu vùng này bị nhiễm mặn và 1,6 triệu héc-ta đất bị nhiễm phèn, đất đai bị thoái hóa bạc màu, đa dạng sinh học giảm mạnh. Diện tích rừng ngập mặn của Việt Nam cũng bị tác động. Phân bố rừng nguyên sinh, thứ sinh có thể dịch chuyển. Nguồn thủy, hải sản bị phân tán. Nguy cơ tuyệt chủng các loài động, thực vật gia tăng. Nguy cơ cháy rừng, phát tán dịch bệnh tăng cao. Chưa kể nước biển dâng cao có thể khiến hàng triệu người Việt Nam mất nhà cửa. Theo Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Đào Xuân Học, trong vòng 10 năm trở lại đây, biến đổi khí hậu đã gây ảnh hưởng nhiều nhất tới nước ta khiến hạn hán đã xảy ra liên tục tại cả ba miền Bắc, Trung, Nam với cường độ ngày càng mạnh và gây nhiều hậu quả nghiêm trọng, thiệt hại lớn về người và tài sản; mỗi năm thiệt hại do thiên tai gây ra chiếm khoảng 1,5% GDP của Việt Nam.

Giảm thiểu và thích ứng

Viện Khoa học khí tượng, thủy văn và môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường đưa ra cảnh báo, biến đổi khí hậu có thể dẫn đến 5 nguy cơ lớn: giảm năng suất nông nghiệp; gia tăng tình trạng thiếu nước; thời tiết cực đoan gia tăng; các hệ sinh thái tan vỡ và bệnh tật phát triển. Trên thực tế, biểu hiện của nó đã và đang diễn ra khá rõ nét như mưa lũ bất thường, hạn hán ngày càng khắc nghiệt... Thời gian qua, chúng ta đã có những nỗ lực để giảm thiểu và thích ứng với sự biến đổi khí hậu thông qua các chương trình tăng cường trồng rừng đầu nguồn, rừng ven biển, nâng cấp hệ thống đê bao, xây dựng hồ chứa nước ngọt... Tuy nhiên, nhận thức của người dân về biến đổi khí hậu vẫn còn hạn chế. Theo ông Tea Yong Jung - Chuyên gia nghiên cứu thuộc Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), "Nếu Việt Nam không có  sự  thay đổi để giảm thiểu phát thải nhà kính thì sản lượng lúa gạo sẽ giảm 1/2 vào cuối thế kỷ này". Các nhà khoa học trong và ngoài nước đều cho rằng, Việt Nam cần phải có một chiến lược với tầm nhìn dài hạn và cần một quyết tâm lớn nhằm thực hiện một số giải pháp khả thi như xây dựng đê bao kết hợp hệ thống cống và trạm bơm ở các vùng ven biển để tránh ngập lụt; xây dựng hồ chứa nước ngọt ngay tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong các vùng ngập hay bán ngập để trữ nước, tránh tình trạng thiếu nước ngọt cho sinh hoạt và phục vụ sản xuất nông nghiệp. Đặc biệt, phải tìm các biện pháp sản xuất thích nghi cho người ND, những người chịu tác động nhiều nhất để họ thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu.