Lấy nước chống hạn là ưu tiên số 1

* Mong nước như  "mong mẹ về chợ"         

Nhiều người đã thốt lên như vậy khi đoàn công tác tới thực tế tại các trạm bơm nước đầu mối của các địa phương trên. Khung cảnh chung là các trạm bơm im lìm “nằm thò họng máy” xuống các dòng sông khô cạn. Tại cửa cống Xuân Quan (huyện Văn Giang, Hưng Yên), điểm dẫn nước đầu tiên từ sông Hồng vào để tưới nước đổ ải cho 3 tỉnh Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh và một phần Gia Lâm (Hà Nội), ở thời điểm sáng 5/1 mực nước chỉ ở mức 0,42 m, mặc dù dòng chảy trước và sau cống 1.000 m đã được nạo vét và thu dọn vật cản. Ông Đào Văn Chương, Trạm trưởng Trạm quản lí công trình Xuân Quan cho biết: Theo thiết kế, để lấy được nước vào hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải tưới cho các tỉnh,  mực nước ở cửa cống Xuân Quan phải đạt tối thiểu 1,85 m, tương đương với mực nước sông Hồng tại Hà Nội phải đạt mức 2,3 m. “ Nếu EVN không đảm bảo xả nước đạt đến mức này, việc hoạt động các trạm bơm Thống Nhất, Như Quỳnh… sẽ rất khó khăn”, ông Chương nói.         

Tương tự tại tỉnh Bắc Ninh, diện tích gieo cấy vụ đông xuân 2009 – 2010 là 40.500 ha, trong đó diện tích được tưới do hai hệ thống thủy nông Bắc Đuống và Nam Đuống là hơn 33.680 ha (tưới chủ yếu bằng bơm điện), số diện tích còn lại được tưới từ các trạm bơm nội đồng. Tuy nhiên, hiện tại mực nước tại một số cửa cống trên địa bàn Bắc Ninh như: Long Tửu, Trịnh Xá, Kim Đôi 1, Thái Hòa …đang ở mức thấp so với thiết kế nên hầu hết các máy bơm không hoạt động được. Tỉnh Bắc Ninh cũng đã chủ trương bất cứ trạm nào có nước sẽ bơm tích trữ ngay từ đầu tháng 1.        

Tình hình “nước nôi” cũng không mấy khả quan tại các trạm bơm đầu mối: Bạch Hạc, Đại Định (Vĩnh Phúc), La Khê, Phù Sa, Liên Mạc (Hà Nội), Hệ Cổ Đam (Nam Định), Quế (Hà Nam)…

* Tập trung cao độ trong xả nước đợt 1        

Theo kế hoạch của EVN, việc cung cấp nước phục vụ đổ ải vụ đông xuân 2009 - 2010 ở các tỉnh đồng bằng trung du Bắc Bộ, dự kiến sẽ được chia thành 3 đợt xả nước tập trung từ các hồ thủy điện Hòa Bình, Thác Bà và Tuyên Quang. Đợt 1 lấy nước từ ngày 16/1 đến 3/2; đợt 2 từ ngày 7/2 đến 13/2 và đợt 3 từ ngày 22/2 đến 24/2. Tổng lượng nước xả dự kiến dao động trong khoảng 2,8 – 3,5 tỷ m3 nước. Đến thời điểm ngày 8/1, theo báo cáo của EVN, lượng nước chứa tại hồ Hòa Bình đạt 94% mức thiết kế, trong khi tại hồ Thác Bà và Tuyên Quang chỉ khoảng 60% so với mức thiết kế.          

Theo ông Trịnh Ngọc Khánh, Trưởng Ban Kinh doanh – EVN, năm nay, việc xả nước phụ thuộc chủ yếu vào hồ Hòa Bình, dự kiến có đến hơn 80% lượng nước xả từ đây. Chính vì điều kiện khó khăn về nước như vậy, quan điểm của EVN là các địa phương tập trung cao độ cho lấy nước đợt 1 đạt hiệu quả cao nhất, đợt xả nước 2 ngắn hơn và mang tính bổ sung. Kết thúc 2 đợt xả, EVN và các ngành liên quan sẽ xem xét đánh giá hiệu quả rồi mới quyết định xem có xả tiếp đợt 3 hay không. “Chúng ta không chỉ phải lo nước cho đổ ải mà còn phải tiết kiệm dành nước cho phát điện mùa khô”, ông Khánh cho biết.         

Qua kiểm tra thực tế tại các địa phương, có thể thấy công tác chuẩn bị của ngành điện là khá chu toàn, tất cả đều khẳng định đã sẵn sàng cho việc cung cấp điện. Tuy vậy, điện lực các địa phương cũng bày tỏ lo ngại về việc quá tải phụ tải điện có thể xảy ra là rất cao do thời điểm xả nước đổ ải trùng với Tết Nguyên đán, dẫn tới tình trạng thiếu điện.          

Đối với băn khoăn này, EVN khẳng định sẽ ưu tiên tối đa điện cho các địa phương thực hiện bơm nước đổ ải. Ông Khánh nhấn mạnh: “Tất cả tập trung cho việc lấy nước, trong trường hợp cần thiết có thể tiết giảm điện từ các khu công nghiệp lớn, thậm chí phải cắt điện sinh hoạt để duy trì nguồn điện liên tục cho các trạm bơm”.           

EVN cũng có chủ trương cấp điện cho các trạm bơm hoạt động liên tục 24/24 giờ, không phân biệt giờ cao điểm hay thấp điểm, không chỉ quan tâm tới cấp điện cho các trạm bơm đầu mối, trạm bơm cáp 2 mà còn quan tâm tới các trạm bơm dã chiến nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong việc lấy nước. Trong thời gian xả nước đổ ải, điều khoản không bơm nước trong giờ cao điểm trong hợp đồng giữa ngành điện với các công ty thủy lợi cũng sẽ tạm thời được bỏ qua.

* Chờ hiệu quả thực tế            

Ngành điện khẳng định đã sẵn sàng, các đơn vị thủy nông và các địa phương cũng đã sẵn sàng, nhưng việc lấy nước có đạt được hiệu quả cao nhất hay không còn phải chờ vào thực tế. Không phải cứ có điện là sẽ làm tốt vì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác. Ông Lê Hữu Hoàng, Ban Kĩ thuật – Sản xuất của EVN cho biết: Điều quan trọng là phải có sự phối hợp đồng bộ giữa các bên, để có thể tận dụng tối đa nguồn nước xả, đưa được nước vào tận đồng ruộng chứ không phải là từ sông rồi chảy hết ra biển.            

Theo Phó Giám đốc Điện lực Bắc Ninh Lại Đắc Bình, do lấy nước vào ban đêm mới có hiệu quả cao, cộng với thời gian đổ ải trùng với Tết Nguyên đán nên ngành nông nghiệp cần có lịch bố trí lấy nước cụ thể để thông báo cho dân biết, tránh tình trạng điện cứ cung cấp bơm nước nhưng người lấy nước không thấy đâu sẽ rất lãng phí.              

Trong chuyến công tác nắm tình hình này, ngành điện cũng phát hiện ra nhiều điều còn bất cập nhưng lại không thuộc lĩnh vực, trách nhiệm của mình. Đơn cử như, ngay trước cửa dẫn nước vào trạm bơm La Khê đang có thi công cầu khiến đất đá vùi lấp, thu hẹp dòng chảy. Đây là dự án cầu thuộc thành phố Hà Nội, Trạm bơm La Khê đặt trên đất Hà Đông nhưng lại phục vụ tưới cho huyện Thanh Oai, việc nạo vét lòng sông từ phía chân cầu lại thuộc trách nhiệm của một công ty khai thác thủy lợi khác. Trên địa bàn thành phố Hà Đông, đến sáng 8/1, khu vực cầu Chùa Ngòi, đầu nguồn cấp nước tới trạm bơm, cũng bị ứ đọng bởi nhiều cây cỏ, rác thải, hành lang kênh mương không được bảo vệ tốt, trong khi tại cầu Am, ở giữa dòng chảy vốn đã cạn kiệt nằm chình ình hai con tàu mắc cạn, gây cản trở dòng chảy nhưng từ lâu vẫn chưa được giải quyết. Đấy là chưa kể nước bơm lấy từ sông Nhuệ bị ô nhiễm nặng nề, không biết khi tưới vào ruộng sẽ gây ảnh hưởng tới cây trồng tới mức độ nào?.