Chất lượng công nghệ xử lý môi trường: Thả nổi!

Nước thải của mỗi doanh nghiệp (DN) hoạt động trong mỗi ngành nghề khác nhau đòi hỏi phải có công nghệ xử lý khác nhau. Do đó, việc xử lý chất thải cục bộ tại mỗi DN không được thực hiện tốt đang kéo theo chất lượng nước thải sau xử lý của hệ thống xử lý nước thải tập trung (HTXLNTTT) không đạt tiêu chuẩn. Điều này đang khiến cho tình trạng ô nhiễm môi trường có nguy cơ gia tăng. PGS-TS Phùng Chí Sỹ, Phó Viện trưởng Viện Kỹ thuật nhiệt đới và bảo vệ môi trường, đã nhấn mạnh như vậy khi trao đổi với phóng viên Báo SGGP.

Ông Phùng Chí Sỹ cho biết: Trong khoảng 20 năm gần đây, tại Việt Nam, ngành công nghệ môi trường nói chung và công nghệ xử lý chất thải nói riêng đã và đang hình thành trên cơ sở kết quả nghiên cứu trong nước và du nhập công nghệ thế giới. Trong vài năm nay, Bộ Công thương và Bộ Tài nguyên và Môi trường bắt đầu xây dựng các chiến lược, cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy phát triển công nghệ môi trường thành ngành công nghiệp môi trường.

Công nghệ môi trường tại Việt Nam đã từng bước đáp ứng được nhu cầu thực tế. Trình độ thiết kế, chế tạo, quản lý, vận hành các công trình xử lý chất thải đã ngày càng được nâng lên. Tiềm năng và thị trường ứng dụng công nghệ môi trường còn rất lớn. Hiện nay, cả nước có trên 700 đô thị các loại, thì chưa tới 5% số đô thị có công trình HTXLNTTT. Trong số khoảng 200 khu công nghiệp (KCN) thì chỉ có khoảng 1/3 số KCN có HTXLNTTT. Tổng số các nhà máy có HTXLNT cục bộ chiếm khoảng 15%. Đó là chưa kể đến hàng trăm cụm công nghiệp, các làng nghề, các trang trại, bệnh viện, trường học... vẫn thải trực tiếp nước thải vào môi trường.

PV: Có ý kiến cho rằng, hiện chất lượng các loại công nghệ xử lý chất thải đang bị thả nổi do chưa có cơ quan chức năng nào kiểm tra, đánh giá?

Ông Phùng Chí Sỹ: Thẩm định công nghệ nói chung và thẩm định công nghệ môi trường nói riêng thuộc chức năng của ngành khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, theo quy định hiện hành thì không bắt buộc các đơn vị tư vấn công nghệ, chế tạo thiết bị phải thẩm định chất lượng công nghệ trước khi chuyển giao, lắp đặt cho các DN. Tuy nhiên, trên thực tế đã có một số đơn vị vì các mục đích khác nhau đã yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ hay Sở Khoa học và Công nghệ thẩm định công nghệ, thiết bị trước khi chuyển giao. Sự tự nguyện trên không mang lại hiệu quả cao. Do đó, đã đến lúc Bộ Khoa học và Công nghệ cần xây dựng và ban hành tiêu chuẩn đánh giá về chất lượng đối với công nghệ xử lý môi trường. Đây sẽ là cơ sở để DN dễ dàng lựa chọn công nghệ xử lý môi trường, đồng thời, các cơ quan chức năng địa phương cũng có căn cứ để kiểm tra, đánh giá và xử phạt.

Đối với những HTXLNTTT đang sử dụng tại các KCX-KCN, ông đánh giá thế nào về hiệu quả xử lý nước thải?

Khi thiết kế HTXLNT, trước hết phải dựa vào lưu lượng, thành phần, tính chất, nồng độ nước thải, khả năng tài chính của doanh nghiệp, trình độ chuyên môn của người vận hành. Nước thải mỗi loại ngành nghề khác nhau thì cần có những công nghệ xử lý khác nhau.

Đối với HTXLNTTT của các KCN-KCX chỉ có thể xử lý được một số chất ô nhiễm với nồng độ nhất định. Cụ thể như các chỉ tiêu pH, độ màu, chất rắn lơ lửng (SS), chất hữu cơ (BOD, COD), chất dinh dưỡng (N, P) sau khi xử lý phải đạt các yêu cầu để nước thải đạt chất lượng A hay B. Còn các chỉ tiêu độc hại như dầu mỡ, kim loại nặng... nhất thiết phải được xử lý cục bộ tại mỗi doanh nghiệp đạt TCVN 5945:2005 (cột A hay B). Vì thế, chủ đầu tư cơ sở hạ tầng của mỗi KCN-KCX đều yêu cầu mỗi DN phải xử lý nước thải cục bộ đạt tiêu chuẩn yêu cầu trước khi đấu nối vào HTXLNTTT. Thế nhưng, trên thực tế, hiện có nhiều DN không thực hiện xử lý cục bộ mà thải thẳng nước thải vào HTXLNTTT, do vậy chất lượng nước thải sau xử lý của các HTXLNTTT không đạt tiêu chuẩn.

Theo ông, để giải quyết vấn nạn trên thì cần phải làm gì?

Điều này phụ thuộc vào điều kiện ràng buộc giữa chủ đầu tư cơ sở hạ tầng KCX-KCN và DN trước khi cho phép DN đầu tư tại KCX-KCN.

Ngoài ra, về phía chủ đầu tư, để HTXLNTTT đạt tiêu chuẩn quy định thì cần phải tuân thủ các nguyên tắc như: thiết kế phải đúng và phù hợp với điều kiện thực tế; kiểm soát nguồn nước thải từ các DN phải đạt yêu cầu trước khi đấu nối vào HTXLNTTT; các hạng mục công trình xây dựng cũng như thiết bị lắp đặt phải đúng như thiết kế; tiêu hao hóa chất và quy trình vận hành phải đảm bảo đúng theo hướng dẫn; cán bộ, nhân viên vận hành HTXLNTTT phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ; phải lấy mẫu, phân tích nước thải trước và sau xử lý thường xuyên để kịp thời điều chỉnh chế độ vận hành; phải tiến hành bảo trì, sửa chữa thường xuyên thiết bị của HTXLNTTT.    

Còn về phía cơ quan chức năng, làm thế nào để có thể quản lý được chất lượng nước thải sau xử lý của các HTXLNTTT?

Phải thấy rằng, hiện các cơ quan chức năng tại nhiều địa phương vẫn còn buông lỏng công tác quản lý, kiểm tra chất lượng nước thải sau xử lý của các HTXLNTTT.

Để khắc phục tình trạng này, nhất thiết phải nâng cao ý thức tự giác của chủ DN; xử phạt thật nặng các chủ DN cố tình xả nước thải chưa đạt tiêu chuẩn ra môi trường; thường xuyên kiểm tra hoạt động của các HTXLNTTT thông qua lượng điện tiêu thụ (lắp đặt đồng hồ điện có kẹp chì riêng cho HTXLNTTT, nếu không tiêu tốn điện có nghĩa là hệ thống này không hoạt động), sổ nhật ký vận hành, hóa đơn mua hóa chất, phiếu xuất nhập hóa chất phục vụ cho vận hành HTXLNTTT, phiếu phân tích định kỳ nước thải sau xử lý; lắp đặt thiết bị giám sát tự động lưu lượng nước thải và giám sát tự động một số thông số chính trong nước thải; truyền tự động số liệu giám sát lưu lượng và chất lượng nước thải về trung tâm quản lý dữ liệu đặt tại các cơ quan quản lý môi trường quốc gia và địa phương, thông qua đường truyền vô tuyến hay hữu tuyến. Có như vậy mới có thể ngăn chặn nguy cơ ô nhiễm từ chính HTXLNTTT tại các KCX-KCN gây ra.