Chế biến thuỷ sản ở Đồng bằng sông Cửu Long: Đổ sự chết ra sông

Tình trạng gây ô nhiễm trầm trọng từ các nhà máy chế biến thủy sản đang trở thành tệ nạn lan nhanh trên toàn vùng. Tất cả chất thải độc hại từ các dây chuyền sản xuất cứ đổ ra các con sông Hậu, sông Tiền, sông Vàm Cỏ... một cách vô tội vạ và ngày một đậm đặc hơn.

Điểm sáng Mỹ Tho

Từ tháng 9.2009, hệ thống thu gom và xử lý nước thải tập trung Khu công nghiệp (KCN) Mỹ Tho (Tiền Giang) - có công suất 3.500m3/ngày đêm đã đi vào hoạt động thử nghiệm. Hệ thống do Cty phát triển hạ tầng các KCN Tiền Giang làm chủ đầu tư, với tổng vốn đầu tư 28 tỉ đồng từ nguồn vốn ngân sách. Hệ thống áp dụng công nghệ xử lý hiện đại, đảm bảo nước thải đầu ra đạt loại A theo tiêu chuẩn VN (có thể sử dụng làm nước sinh hoạt). Trước khi có hệ thống này, nước thải từ các nhà máy chế biến thủy sản (CBTS) trong KCN Mỹ Tho được xả thẳng ra sông Tiền mà không qua xử lý hoặc chỉ xử lý đạt loại C.

Theo Sở TNMT Tiền Giang, hầu hết các DN trong KCN Mỹ Tho đều đã thực hiện việc đấu nối, đưa nước thải vào hệ thống này, sau khi đã xử lý đạt loại C của TCVN 5945:2005. Thông tin trên có thể làm cho các nhà quản lý ở Tiền Giang và người dân sống ven sông Tiền cảm thấy an tâm.

Thế nhưng, đối với những người "trong nghề", vấn đề không quá lạc quan như thế. Theo kỹ sư Nguyễn Thành Giang - nguyên Trưởng phòng kỹ thuật Cty XK thủy sản Long An - để sản xuất 1 tấn tôm thành phẩm đông lạnh XK, nhà máy phải sử dụng trung bình 40m3 nước. Nếu thực hiện đúng chương trình quản lý chất lượng HACCP, lượng nước đó là 60m3. Đối với sản xuất cá tra, lượng nước tiêu thụ trên đơn vị sản phẩm còn cao hơn.

Như vậy, với công suất 3.500m3/ngày, hệ thống xử lý nước thải ở KCN Mỹ Tho chỉ đáp ứng được cho việc sản xuất chưa tới 70 tấn thành phẩm thủy sản/ngày; trong khi năng lực sản xuất ở đây có thể lên tới 100 tấn thành phẩm/ngày. Như vậy, vào những ngày sản xuất cao điểm, khoảng 1/3 lượng nước thải từ các nhà máy CBTS ở đây tuôn xuống sông Tiền khi chưa qua xử lý hoặc chỉ xử lý đạt loại C. Đó là tình trạng ở nơi được xem là lý tưởng nhất tỉnh Tiền Giang về vấn đề nước thải CBTS. Với hệ thống này, bức tranh "nước thải CBTS" ở tỉnh Tiền Giang trở nên sáng hơn nhiều so với các địa phương khác ở khu vực ĐBSCL - những nơi chưa hề có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt tiêu chuẩn A.

Đối diện với ngưỡng "chết"

Không riêng gì các DN chế biến thủy sản, mà hầu như các ngành công nghiệp khác cũng vi phạm phổ biến việc xả nước thải không đạt chuẩn ra môi trường tự nhiên. Cũng là bài toán chung: Đầu tư rất tốn kém, chi phí vận hành cao, thà chịu phạt mà hiệu quả hơn nhiều. Dọc theo sông Vàm Cỏ Đông (tỉnh Long An), có rất nhiều cơ sở công nghiệp xả nước thải xuống dòng sông này. Thế nhưng, hầu như rất ít cơ sở đầu tư hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn loại A, nhiều cơ sở không có cả hệ thống xử lý nước thải đạt loại C. Ngành TNMT Long An thường xuyên kiểm tra và xử phạt vi phạm, nhưng chỉ như "bắt cóc bỏ đĩa".

Theo kết quả quan trắc của ngành TNMT tỉnh Long An trong năm 2008, chất lượng nước sông Vàm Cỏ Đông đang ở ngưỡng "chết" - hầu hết các chỉ tiêu hóa lý, hóa sinh của nước sông đang ở giới hạn B, một số nơi chỉ đạt loại C. Tương tự như thế là chất lượng nước sông Cần Giuộc. Kết quả này phản ánh đúng thực trạng chất lượng nước thải của các DN xả xuống dòng sông. Hậu quả, một vùng nuôi tôm, cua ở vùng hạ tỉnh Long An đang chịu nhiều tổn thất bởi dịch bệnh, nhiều khu vực đã bỏ hẳn nghề nuôi thủy sản.

Đối với sông Tiền, sông Hậu, nếu không có những động thái tích cực và kiên quyết ngay từ bây giờ, không sớm thì muộn các dòng sông ở ĐBSCL rồi cũng sẽ ô nhiễm như sông Vàm Cỏ Đông, sông Cần Giuộc ở Long An.